De uitbreidingen van het elektriciteitsnet houden de ontwikkeling van energievraag en -aanbod niet bij. Dit leidt tot transportschaarste (netcongestie). Dit is op dit moment al dagelijkse realiteit voor grootverbruikers en voor duurzame opwekprojecten in de provincie Gelderland. De inspanningen van Liander en TenneT zijn gericht op het oplossen van de huidige transportschaarste. De focus ligt daarbij op uitbreidingen van het elektriciteitsnet voor de komende 10 jaar en het beter benutten van de bestaande netcapaciteit.
Vind hier het antwoord op je vraag:
- Wat is netcongestie en hoe groot is het probleem nu?
- Wat is netcongestie op het hoogspanningsnet?
- Voor wie heeft netcongestie nu impact?
- Wat zijn nu de handelingsopties voor bedrijven bij netcongestie?
- Wat betekent netcongestie voor energy hubs en wat zijn hun mogelijkheden?
- Wat betekent netcongestie voor het aansluiten van nieuwbouw op het elektriciteitsnet?
- Wat kunnen gemeenten nu al doen?
Wat is netcongestie en hoe groot is het probleem nu?
Op 1 februari jl. kwamen de landelijke netbeheerder (TenneT) en regionale netbeheerder (Liander) met nieuwe inzichten naar buiten over het hoogspanningsnetwerk van de provincies Flevoland, Gelderland en Utrecht (FGU). Eerder hadden zij al netcongestie aangekondigd waardoor aanvragen voor nieuwe grootverbruikers aansluitingen op een wachtlijst belanden. Nu gelden er ook additionele beperkingen specifiek voor de ontwikkeling van energiehubs.
Wat is netcongestie op het hoogspanningsnet?
Je kan het elektriciteitsnet van Nederland vergelijken met het wegennet. De onderstations van de regionale netbeheerders zijn de koppelpunten tussen de lokale en regionale netwerken en het hoofdnet van TenneT. Bij deze koppelpunten voegen provinciale wegen (het regionale netwerk) als het ware in op de nationale snelweg. Zo kan het op de provinciale weg rustig zijn terwijl de oprit naar de snelweg vol staat door een file op de snelweg. Ook buiten de reguliere spits staat de snelweg nu vaak vol waardoor spits mijden op de provinciale wegen beperkt effect heeft; op de oprit naar de snelweg komt de boel immers alsnog tot stilstand.
Voor wie heeft netcongestie nu impact?
De netbeheerder kan alleen sturing geven op grootverbruikersaansluitingen. Dat betekent dat er geen ruimte meer is voor bedrijven en instellingen die (extra) capaciteit nodig hebben. Maar ook algemene voorzieningen in wijken zoals supermarkten, zwembaden, kantoren en bijvoorbeeld grote warmtepompen benodigd voor de uitrol van warmtenetten. Sinds november 2022 staan al 1500 bedrijven met hun aanvraag op een wachtlijst.
Voor kleinverbruikers (huishoudens) heeft de netcongestie voor nu nog geen impact. Maar zonder maatregelen dreigen vanaf 2026 naast grootverbruikers ook de kleinverbruikers (huishoudens) te worden getroffen. Hierdoor is de congestie-problematiek in een nieuwe fase beland.
Als er geen maatregelen worden getrokken dan komt vanaf 2026 ook de verduurzaming van woningen met uitbreiding van de vraag naar elektriciteit en de realisatie van nieuwe woonwijken onder druk te staan. Het kan betekenen dat we woningbouw moeten herprogrammeren in de tijd en ruimte, naar locaties waar nog wel ruimte is op het net.
Wat zijn nu de handelingsopties voor bedrijven bij netcongestie?
De recente berichtgeving levert veel vragen op over wat er wel en niet kan op de regionale elektriciteitsnetten Voor bedrijven geldt dat zij individueel wel aan de slag kunnen om binnen hun gestelde transportcapaciteit pieken te reduceren en bijvoorbeeld netbewust laden te ontwikkelen. Zo kunnen individuele bedrijven achter de meter hun piekvraag verlagen en daarmee ruimte creëren om binnen hun eigen transportcapaciteit bijvoorbeeld toch nog een laadpaal aan te sluiten. Dit levert de komende periode ruimte om de eerste verduurzamingsmaatregelen te kunnen nemen. Aanvullend kunnen bedrijven meer gebruik gaan maken van van andere energiedragers dan elektriciteit.
Wat betekent netcongestie voor energy hubs en wat zijn hun mogelijkheden?
De aankondiging van Tennet heeft directe gevolgen voor bedrijven die gezamenlijk werken aan energy hubs. Deze initiatieven kunnen, ondanks hun inspanning om gezamenlijk energie te (ver)delen en de pieklast op het energienet te beperken, geen uitbreiding op hun contract krijgen. Het verduurzamen, inbreiden binnen bestaande bedrijfsterreinen en het uitbreiden van bedrijfsterreinen staan hiermee onder druk.
Voor het realiseren van collectieve oplossingen, zoals energy hubs, geeft TenneT aan dat het voorlopig maatwerk is. Maar waar maatwerk geleverd kan worden, is niet duidelijk. De termijn waarin Tennet die helderheid geeft, is er ook niet. Meerdere partijen (VNO-NCW, provincie Gelderland, Liander) zijn/gaan met Tennet in gesprek over waar nog wél mogelijkheden zijn. Wat dit op gaat leveren is op dit moment helaas nog onzeker.
Liander blijft als regionaal netbeheerder de energyhub initiatieven TPN-West (Nijmegen) en Innofase (Duiven) en andere vergevorderde initiatieven ondersteunen. Liander geeft daarbij aan dat energy hubs niet als een heilige graal gezien moeten worden in het oplossen van netcongestie. Wel kan het in potentie lokaal de problematiek voor bedrijven verminderen. De contractvorm die nodig is om dit te realiseren, is nog in ontwikkeling. Het streven is om in 2024, 7 nieuwe, flexibele groepscontracten af te sluiten binnen het Liander verzoringsgebied. Onlangs tekende Liander het eerste flexibele groepscontract. Daarnaast wil Liander met Energy Boards een plan maken voor een geleidelijke opschaling.
Wat betekent netcongestie voor het aansluiten van nieuwbouw op het elektriciteitsnet?
Voor wat betreft het aansluiten van nieuwbouw woningen is Liander bezig met het verder in beeld brengen van de resterende capaciteit per onderstation. Hierover gaat Liander de komende maanden in gesprek met gemeenten individueel of met meerdere gemeenten rondom één onderstation. In een eerder stadium heeft TenneT aangegeven dat, zonder ingrijpen, de woningbouwopgave in Flevoland, Gelderland en Utrecht vanaf 2026 gaat knellen.
In maart volgt een definitief kader vanuit de Autoriteit Consument & Markt (ACM) voor het maatschappelijk prioriteren. Netbeheerders kunnen hiermee voorrang geven aan projecten die bijdragen aan belangrijke maatschappelijke doelen, zoals veiligheid, gezondheidszorg, duurzaamheid en het oplossen van netcongestie.
Tot die tijd is het nog even afwachten wat er juridisch mogelijk is met betrekking tot prioriteren.
Wat kunnen gemeenten nu al doen?
Gezamenlijk kunnen we als gemeenten wel al starten met het opstellen van spelregels voor prioriteren. Vanuit de Groene Metropoolregio kan de samenwerking met gemeenten gefaciliteerd worden. Daarbij kunnen we een vervolg geven aan de reeds gestarte gebiedsateliers in de subregio’s. Zo kunnen we overzicht creëren in wat er wel/niet kan en kunnen we iedereen op hetzelfde kennisniveau krijgen. Liander brengt in beeld wat er mogelijk is per onderstation en aan welke knoppen er gedraaid kan worden om de capaciteitsvraag te beperken.
De komende jaren zal de netcapaciteit (zeer) schaars blijven. Het is daarom essentieel dat er in de volle breedte van de ontwikkelingen, zuinig mee om wordt gegaan. Denk bijvoorbeeld aan netbewuste nieuwbouw, warmtetransitie en laadconcessies. Kijk hierbij eventueel ook naar andere energiedragers dan elektriciteit, eventueel in hybride vorm. Daarnaast biedt het een extra noodzaak om vol in te blijven zetten op isolatie en andere vormen van energiebesparing.