In gebiedsontwikkelingen is goede participatie cruciaal. Dit is terug te zien in de herontwikkeling van een scholenstrip in Renkum en de toekomstige ontwikkelingen in Elderveld, Arnhem.
Kennisbank
Flexpool: het belang van participatie in gebiedsontwikkelingen
Hoe pak je participatie aan in gebiedsontwikkelingen?
De implementatie van de omgevingswet is weer uitgesteld, én het actief betrekken van de omgeving bij planvorming wordt steeds meer de norm. Dit is en blijft nodig om tot succesvolle project-, locatie- en gebiedsontwikkelingen te komen en onnodige vertraging te voorkomen. Veel gemeenten werken aan het opstellen van hun participatiebeleid en dagen ontwikkelende partijen uit zo vroeg mogelijk in het planproces na te denken over de participatiestrategie en -aanpak. Ook als houvast om het samenwerken met die omgeving in goede banen te leiden. Om de versnellingsopgave voor de bouw van meer betaalbare huur- en koopwoningen (20.000 woningen voor 2025) te realiseren zijn niet alleen duurzame bakstenen nodig. Participatie, het tijdig betrekken van de omgeving en wellicht ook de toekomstige bewoners van de nieuwe woningen, is van groot belang om tot die realisatie te komen.
Arnhem en Renkum: participatie op maat
Maar hoe betrek je dan die omgeving? En waarom eigenlijk? Binnen de Flexpool Woondeal zijn er twee projecten opgestart om knelpunten rondom participatie in ontwikkelopgaves op te lossen. De gemeente Renkum en gemeente Arnhem stelden een participatieaanpak op; zij stonden aan het begin van hun planproces stil bij het waarom, het wat, het hoe en met wie dan.
Renkum
In de gemeente Renkum zijn verschillende herontwikkellocaties aangewezen waar nieuwe woningen een nieuw thuis worden. Nieuwe woningen op bestaande plekken en dus nieuwe buren voor huidige omwonenden. Een duidelijk participatiebeleid ontbrak nog in de gemeenten. Ook was er behoefte om de op te stellen kaders voor de tenderuitvraag vroegtijdig te toetsen bij de omgeving. Inmiddels is de eerste buurtbijeenkomst geweest en is vanuit daar ook een klankbordgroep opgesteld. Met het opstellen van een participatieaanpak voor deze locatie-ontwikkeling ligt er een leidraad voor de gemeente Renkum die als houvast kan dienen voor de verdere uitwerking van participatiebeleid.
Arnhem
In de gemeente Arnhem wordt voor een aantal wijken gewerkt aan een ontwikkelperspectief. Daarin staan de ontwikkeling van de gebouwde omgeving, de openbare ruimte en mensen in de wijk in samenhang met elkaar centraal. Voor de wijk Elderveld staat het opstellen van zo’n ontwikkelperspectief op de agenda. Vanuit de gemeenteraad ligt er de opgave om voorafgaand na te denken hoe de omgeving te betrekken bij het opstellen van zo’n perspectief. Daarom is een participatiestrategie en aanpak opgesteld, waarin de belangrijke thema’s, doelgroepen en mix van middelen al zijn gedefinieerd.
Sleutel tot succes
Door vroeg in het planproces na te denken over wie je wil betrekken, waarom en hoe je dit wil doen, zorg je ervoor dat een participatief planproces levensvatbaar is. Participatie krijgt op die manier de kans om een integraal onderdeel te worden in het proces; inhoud en input beïnvloeden elkaar dan continu. Dat onze (gebouwde) omgeving verandert weten we, en als het bij jou om de hoek gebeurt vind je het ook prettig om te weten wat er op termijn te gebeuren staat. De mogelijkheid krijgen om betrokken te zijn, en de kansen en zorgen die jij ziet mee te geven, helpt de verandering te omarmen. Of dit nu gaat via het meedenken, meecreëren of gewoon goed op de hoogte te worden gehouden; niet de vorm, maar er vooraf goed over nadenken en dat actief uiten naar de omgeving is een sleutel tot succes.
Een goede participatieaanpak op hoofdlijnen
Om participatie in het proces van de gebiedsontwikkeling goed op te nemen zijn de juiste ingrediënten in een aanpak nodig. Zodat je op tijd de tijd, capaciteit en geld reserveert voor het (participatie)project, zoals ook in Renkum en Arnhem is gebeurd. Want een goed begin is het halve werk én zorgt ervoor dat verwachtingen gemanaged kunnen worden. Zo krijgt de gewenste betrokkenheid in de geest van de omgevingswet een levensvatbare voedingsbodem.
- Ken je gebied: breng in beeld wie er toe doen. Participatie ís het betrekken van stakeholders. Met het opstellen van een stakeholderanalyse wordt inzichtelijk wie de belangrijkste stakeholders zijn die betrokken mogen én moeten worden. De invloed- en belangenanalyse helpt om in een oogopslag te zien met wie je gaat samenwerken, wie je gaat betrekken en wie je wil informeren.
- Praten over: kies en weet welke onderwerpen belangrijk zijn. Bepaal de gespreksonderwerpen zodat met de omgeving de thema’s die er echt toe doen het onderwerp van het verdiepende gesprek zijn. En vergeet niet dat het ene onderwerp wel eens meer on topic zou kunnen zijn bij stakeholder a, en het andere onderwerp bij stakeholder b. Maak onderscheid met wie je waarover participeert.
- De kernboodschap: communicatie met een duidelijke kernboodschap werkt. Ook in participatie. Het benoemen van wat er gaat gebeuren, waarom het gesprek met stakeholders belangrijk is en hoe de omgeving hieraan kan meewerken zorgen voor een gezamenlijke start.
- Mix van middelen: verschil maken mag, zo ook met de inzet van middelen in de participatie. Kies de juiste middelen en methodieken, passend bij het thema, doel en de doelgroep. En vergeet niet dat behalve participatie continue communicatie net zo belangrijk is.
Dus onthoud...
..Dat participatie geen kunstje of herhaling van zetten is. Gebiedsontwikkeling, herontwikkeling en woningbouwontwikkeling zijn op hoofdlijnen keer op keer hetzelfde proces maar iedere keer op een andere plek en dus iedere keer maatwerk. Met een andere omgeving, andere stakeholders en andere context van de thema’s die er toe doen. De kunst is bij de basisaanpak te blijven, te doen wat je zegt en blijven zeggen wat je doet én het verschil durven maken met een toolbox aan middelen.
..Het gaat om samenwerken. Gebruik overal waar het woord 'participatie' valt, het woord 'samenwerken'. Want alleen dan is participatie een echte toevoeging aan het planproces. Het werk is mensenwerk, en we komen verder als we samenwerken.
.. Stapsgewijs werken werkt, juist in het participatieproces. Werk toe naar een moment, een mijlpaal, een (deel)product en maak in je participatie duidelijk waar je naartoe werkt en waarom. Stol het behaalde, gezamenlijke resultaat en stel de verwachtingen opnieuw in, benoem de volgende mijlpaal die je wil behalen en stap verder in het planproces.
..En omarm participatie als de continue onderstroom, die ook ontspringt bij de bron, de start van het plannen maken. Het participatieproces is geen aparte opgave, het is onderdeel van de ontwikkel- en bouwopgave. Door zo vroeg mogelijk in het proces met participatie te starten, kunnen belangen vanuit de omgeving op tijd worden opgehaald, plannen nog worden aangepast en bouwen we hopelijk sneller, met meer draagvlak en minder procedure de woningen waar vraag naar is.
Meer informatie?
Samen met adviesbureau Over Morgen hebben de gemeente Renkum en gemeente Arnhem voor hun opgaven een participatieaanpak opgesteld. Benieuwd hoe zij dit hebben gedaan en naar het resultaat? Neem dan contact op met Frits van Drie van de gemeente Renkum en Willie van der Kamp van gemeente Arnhem.
Wil je meer weten over de Flexpool of wil je een aanvraag indienen? Neem dan contact op met Inge Janssen, Flexpool-coördinator vanuit Over Morgen, via inge.janssen@overmorgen.nl
