Met zo’n 300 deelnemers, twee topsprekers, een gevarieerde portie inhoud en een prima sfeer waren alle ingrediënten voor een succesvol eerste regiocongres van de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen vrijdag 10 juni jl. ruimschoots in de Lindenberg aanwezig. En geslaagd was het, vond ook directeur Harriët Tiemens. “We gaan het zeker weten wéér doen.” Een verslag.
Na een kort digitaal welkom door Hubert Bruls, voorzitter van het dagelijks bestuur van de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen, is het woord aan Luciën van Riswijk, burgemeester van Zevenaar en vandaag de voortreffelijke spreekstalmeester van dienst. “Dit congres is een mooi moment om te kijken waar we staan. We kijken naar onszelf en laten anderen naar ons kijken. Onze eerste spreker, vooraanstaand architect en voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade, kan dat als de beste. Hij neemt geen blad voor de mond als het gaat om de inrichting van de publieke ruimte.”
Waanzinnig spannend
In zijn verhaal neemt Alkemade het gemêleerde gezelschap in de bijna uitverkochte Valkhofzaal mee in wat hij ‘de kunst van het van richting veranderen’ noemt. “We kunnen ontzettend veel, waarbij de kunst is om de juiste dingen te willen die verder reiken dan je normaal doet. Dat is levensgevaarlijk, maar broodnodig. Zonder dat we het in de gaten hebben, zitten we middenin een revolutie die veel voor ons nu vanzelfsprekende zaken fundamenteel gaan veranderen. We staan voor een wereldwijde transformative change, waarbij gelijktijdig veranderingen plaatsvinden op fundamenteel, sociaal, economisch en technologisch gebied. En waarbij niet het volk, maar de wetenschap de revolutie ontketent. De komende 30 jaar moeten we alle problemen waarvoor we staan oplossen. Niet in de digitale, virtuele wereld, maar in de echte wereld. Dat is waanzinnig spannend.”
Verlangen oproepen
Nederland, vaak het beste jongetje van de klas, zal onder druk van wet- en regelgeving, op een aantal punten van ver moeten komen. Alkemade: “Europees gezien bungelen we onderaan als je kijkt naar de waterkwaliteit in onze grote meren en rivieren. Ook onze stikstofkaart nodigt niet uit tot juichen. Maar elke vorm van uitstel is een vorm van verspilling. De stikstofdiscussie werd 20 jaar geleden al gevoerd, maar maatregelen werden door opeenvolgende kabinetten onder water geschoven. Dat kan niet meer. Alles hangt af van de sturing. En die heeft te maken met waar we naartoe gaan: vooruit. Wat er op het spel staat, is gigantisch groot. Wat we ervoor moeten doen om het ten goede te keren, helemaal niet zo. Met verbeeldingskracht kunnen we het verlangen oproepen naar de verandering die nodig is, zoals een paar jaar terug gebeurde met het rondreizende Panorama Nederland 2050.”
Woonruimte winnen
Als voorbeeld van hoe om te gaan met een belangrijke verandering noemt Alkemade de woningbouwvraag. “Nederland telt een kleine 8 miljoen woningen. Daar moeten er 1 miljoen bij. Bouwen, bouwen, bouwen is het devies. Maar voor wie bouwen we als de bevolking afneemt? En is ‘onbetaalbaarheid’ hetzelfde als ‘te weinig woningen’? We wonen steeds vaker alleen, worden ouder, en dat heeft effect op de woningbouwmarkt. Daarnaast neemt de eenzaamheid toe en loopt onze bouwcultuur op zijn einde. Dat is eigenlijk goed nieuws, zeker als je van richting weet te veranderen. Via houtbouw bijvoorbeeld. Hout slaat CO2 op, is eenvoudiger te combineren met woningen van het gas halen en het werken aan hittestress. Het gaat niet over die 1 miljoen extra woningen, maar over de 8 miljoen die we al hebben en wat we daarmee kunnen doen om woonruimte te winnen.”
Breuken cultiveren
We staan op het moeilijkste, maar tegelijkertijd allermooiste punt richting 2050, besluit Alkemade zijn gloedvolle betoog. “Kunnen we het zo doen dat hoe wij leven niet langer ten koste gaat van de onvervangbare schoonheid die we anders verliezen? Dat is dé uitdaging voor onze generatie. We zien een heleboel zaken foutlopen en breken. Alleen is het nooit de catastrofe die ons verhaal bepaalt, maar de reactie erop. Laten we wat gebroken is met goud repareren, zodat je de breuk blijft zien als onderdeel van wie we zijn. Verberg het niet, cultiveer het!”
Voorbijkomende kraanmachinist
Ook de volgende spreker, cabaretier Pieter Derks, is een meester in het kritisch naar anderen kijken, de Groene Metropoolregio in het bijzonder. “De reden van mijn komst heeft alles te maken met de ‘Concept-regionale agenda 2022’, voor mij de belichaming van hoe we tegenwoordig met zaken omgaan en daarom een niet onbelangrijk onderdeel in mijn nieuwe show.”
Net als Alkemade pleit ook Derks voor een revolutie, maar dan op de arbeidsmarkt. “Voor mijn gevoel zijn we doorgeschoten waar het om studeren gaat. Enerzijds hebben we een chronisch tekort aan vakmensen. Anderzijds barst het van de mensen die ‘niets gestudeerd hebben, maar wél op universitair niveau’. In Groningen werd vorig jaar een jongen van 13 geschept door een auto en gered door een kraanmachinist die toevallig voorbijkwam. Alleen daarom al pleit ik voor meer vakmensen. Je moet er niet aan denken wat er was gebeurd als er een communicatieadviseur langs was gereden.”
Vage visualisaties
Nog een tot nadenken stemmende trend volgens Derks is dat mensen die het roer omgooien ‘altijd van denken naar doen gaan’. “Je hoort nooit over een tuinman die liever naar kantoor gaat, omdat ‘het bruisende binnenleven hem zo trekt’. Hier komt ook jullie concept-regionale agenda 2022 tevoorschijn, als mooi voorbeeld waar al die hoger opgeleiden toe kunnen leiden.”
Derks, duidelijk in vorm, krijgt al snel de lachers op zijn hand als-ie in sneltreinvaart de voor hem nogal vage visualisaties, pijlers, deelgebiedjes en elkaar rakende opgaven de revue laat passeren. “Dit persoonlijk vind ik een hele mooie: ‘de Ontspannen Regio heeft de lead bij het Plan van Aanpak ‘Recreatief fiets- en wandelnetwerk’ en stemt daarbij af met de Verbonden Regio’. Toen ik dit las, en nog drie keer nalas, dacht ik: ‘iemand wil hier een fietspad, maar niemand durft het aan te leggen.”
Met minder meer doen
Wat Derks met zijn voorbeeld wil zeggen is dat mensen er geen kwaad mee doen, maar dat het onderliggende probleem wél schade aanricht. “Dit denken wordt op allerlei plekken gebruikt waar je het absoluut niet wil hebben. In Groningen bijvoorbeeld zijn ze al jaren bezig om huizen te repareren. Wie zijn daar het hardst nodig? Vakmensen. In plaats daarvan worden mensen getrakteerd op beleidsmakers, aanjagers, kwartiermakers, procesadviseurs en zes verschillende commissies.”
Aan zijn kritische blik op de Groene Metropoolregio (‘een metro hebben we niet en Polen kom ik bijna niet tegen’), voegt Derks een wijze les toe. “Ik ben een groot fan van Masanobu Fukuoka, bedenker van ‘do-nothing farming; de natuurlijke landbouw. Hij zag vanuit de trein een braakliggend stukje terrein waar rijst groeide, tussen stenen en rotzooi, zonder irrigatiekanaaltjes en een structureel bemestingsprogramma. De natuur deed gewoon zijn werk. De eerste 20 jaar leverde zijn methode heel weinig op, maar daarna groeide er elk jaar meer op dat steeds vruchtbaarder stukje land. Ook wij hebben de neiging om alles te sturen en te regelen, maar is het niet veel mooier om met minder uiteindelijk meer te doen? Die vraag wil ik u vandaag meegeven. Veel plezier!”
Volgend jaar zeker weer
Nog maar net begonnen, kan het regiocongres nu al niet meer stuk. De ongeveer 300 deelnemers gaan uiteen om zich tijdens verschillende werksessies naar keuze te laten bijpraten over onder meer de toekomst van de Groene Metropool 2121 en van de cultuursector, de belangrijkste mobiliteits- en energievraagstukken en een goed (samen)werkende arbeidsmarkt. Harriët Tiemens, directeur van de Groene Metropoolregio, is één grote glimlach na afloop van het congres. “Ik ben erg tevreden. De opkomst was heel goed, er hing een fijne sfeer. Ik heb genoten van het verhaal van Floris Alkemade hard gelachen om Pieter Derks en veel inspiratie gehaald uit de twee ‘Toekomst van de Regio’-bijeenkomsten die ik zelf mocht leiden. Met dank aan het verhaal van Ilse Voskamp van de Universiteit van Wageningen en de bijdragen van – wederom - Floris Alkemade, Peter Drenth, Arjan Snel en de deelnemers. Wat ik meeneem voor volgend jaar? Dat lijkt me duidelijk: we gaan het zeker weten weer doen!”
Bekijk hier het filmpje van het Regiocongres
