Een van de programmalijnen in de Regio Deal ‘Gezonde groene groei’ is de wijk- en dorpsgerichte aanpak. Het idee: alles gaat de wijk in. Alleen: hoe doe je dat? De workshop ‘De wijk in! Wonen, leven en zorgen in het volgende decennium’ daagt de deelnemers uit zelf ermee aan de slag te gaan. Het zorgt voor het besef dat het de komende jaren echt anders moet. Oók de wijze waarop we tot antwoorden komen.
In deze workshop geen lezing of verhaal. In de workshopruimte staan vier tafels klaar. Op elke tafel ligt de plattegrond van een wijk of kern in de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen. Er kan geen misverstand over bestaan: de bedoeling is dat de deelnemers een wijk of kern uitkiezen en er plaatsnemen. “Hier woon ik”, zegt een deelnemer bij de tafel van de Arnhemse wijk Presikhaaf. “Daar werk ik”, zegt een ander bij Wijchen-Zuid. Ook de tafels van Millingen en Huissen raken gevuld.
Tekenopdracht
“We hebben bewust gekozen voor twee stedelijke wijken en twee kernen op toch wel enige afstand van de stad”, legt Wendy Kemper van het HAN Centre of expertise krachtig kernen uit. Samen met collega Yvonne Ebbers begeleidt ze deze middag de workshop. Het tweetal laat geen tijd verloren gaan. Zodra iedereen een plek heeft gevonden, leggen ze de eerste opdracht uit. Want zoals al was aangekondigd: dit belooft een interactief gedeelte van de middag te worden. “Teken hoe op dit moment het wonen, leven en de zorg in de wijk of kern eruitziet”, luidt de opdracht.
Boeiend
Om de creativiteit op gang te helpen, liggen op de tafels allerlei hulpmiddelen klaar. Het blijkt haast niet nodig. De gesprekken komen als vanzelf op gang. Ondertussen lopen workshopleiders Kemper en Ebbers rond om te prikkelen. “Iedereen neemt z’n eigen achtergrond mee. Vanuit de ruimtelijke ordening kijk je heel anders naar de wijk dan vanuit het perspectief van wijkbewoner. En zorgmensen tekenen iets heel anders dan gemeentemensen. Het is erg boeiend om al die perspectieven samen te laten komen”, zegt Kemper.
Generieke aanpak
De uitkomsten blijken even zo divers als de wijken en kernen. Zo ligt Millingen redelijk geïsoleerd. De inwoners regelen veel met elkaar. Hoe anders is het in de stadswijk Presikhaaf, waar de laatste jaren veel ontwikkelingen zijn en bewoners elkaar minder goed kennen. “Elke wijk is anders. Dat staat ook in de Regio Deal. Het betekent dat het niet werkt om een generieke aanpak over alle wijken en kernen uit te storten”, legt Kemper uit. Dan volgt de tweede opdracht. De workshopleiders vragen de deelnemers een stap in de tijd te zetten. En zich te realiseren dat in 2040 één op de vier mensen ouder is dan 65 jaar. En dat in sommige wijken de verhouding zelfs één op twee kan zijn. Wat betekent dat dan?
Hoofdbrekens
Aan de vier tafels breken opnieuw discussies los. Er rijzen allerlei hoofdbrekens. “Is het haalbaar om de wijk plat te gooien en helemaal opnieuw in te richten”, wordt geopperd. “We hebben een woningbouwopgave. Maar zomaar een woonwijkje erbij bouwen, zit er hier niet in”, klinkt het ook. Duidelijk wordt dat de bestaande situatie van de wijk echt het vertrekpunt is. Dat ook aan de sociale cohesie in de wijk gedacht moet worden. En dat het niet alleen over wonen gaat, maar ook over hoe mensen leven en zorgen.
Andere processen
Het blijkt lastig om de toekomstige wijk te tekenen. Dat is ook precies de clou van de hackleton-achtige formule van de workshop, legt Kemper uit. “Wonen en leven moeten we zo gaan organiseren, dat mensen dingen veel meer gaan samendoen. Dat betekent wel iets voor hoe je een wijk inricht, welke voorzieningen er zijn en bijvoorbeeld de bereikbaarheid.” Volgens Kemper betekent het ook iets voor de wijze van plannenmaken. “Komende tijd zijn heel andere processen nodig. We moeten veel meer samen met burgers aan de slag”, zegt de workshopleider die de methode regelmatig inzet om tot bewustwording te komen en om samen te creëren.
Gekker denken
Kemper ontwikkelde de methode samen met haar collega’s. In eerste instantie voor de intramurale zorg. Dat breidde zich uit naar de extramurale zorg. Inmiddels wordt de aanpak ook gebruikt om met studenten van de HAN aan de slag te gaan. “Het is bijvoorbeeld ook een vorm om professionals te laten beseffen hoe hun werk gaat veranderen”, weet Kemper. “Het begint met hoe het nu is. Van daaruit word je creatief en ga je gekker denken over de toekomst. Dat leidt tot echt goede ideeën. De oogst is daarbij ook dat mensen zich realiseren dat ze morgen al dingen anders kunnen doen.”
Dagdeel
Zover komt het in deze anderhalf uur op het regiocongres niet. Daarvoor is de tijd te kort. “Normaal gesproken trekken we er een dagdeel voor uit”, legt Kemper uit. “Dan gaan we nog een stap verder, door ook na te denken over de issues waar we tegenaanlopen. En hoe we die kunnen oplossen.” Tijdens de volledige sessie is een denkspoor ook: stel dat je onderdelen weghaalt, hoe doe je het dan? Kemper: “Bijvoorbeeld als je een groep professionals weghaalt, omdat die er in de toekomst niet meer zijn. Hoe lossen we het dan op? Het is een behoorlijke uitdaging, want daar komt nog bovenop dat elke wijk of iedere kern anders is.”
Kaasschaaf
De deelnemers aan de workshop vinden de opbrengsten duidelijk interessant. Het besef dat we het echt anders moeten organiseren, daalt neer. Dat geldt ook voor het besef dat we moeten nadenken over hoe we in de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen met elkaar willen samenleven. “De kaasschaaf werkt niet meer. We kunnen niet meer volstaan met hier en daar een beetje bijschaven. Het moet echt anders”, doet Kemper nog een duit in het urgentie-zakje. Dan is het tijd voor de borrel. Om alles toch even te laten bezinken.
