Binnen de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen willen we graag het landschap, natuur en cultuur behouden en waar kan versterken, zeker gezien de grote uitdagingen waar het landelijke gebied voor staat.
In het Nationaal Programma Landelijk gebied staat dat het nodig is om in landbouwgebieden groen-blauwe dooradering te realiseren - een netwerk van kleine landschapselementen (denk aan sloten, heggen, houtwallen, of kruidenrijke stroken). Daar is Tiny Wigman met de stichting Via Natura al sinds 2005 in de Ooijpolder mee bezig.
Inmiddels is de Ooijpolder een uniek voorbeeldgebied voor de rest van Nederland.
Kun je ons meer vertellen over hoe het begon?
“Voordat we begonnen aan de landschapsontwikkeling in het gebied, werden we door de overheid en de provincie gevraagd om te onderzoeken op welke voorwaarden agrarische ondernemers mee wilden doen aan landschapsversterking en biodiversiteitsherstel. Om dat te onderzoeken gingen we met de ondernemers in gesprek en het werd al snel duidelijk dat zij mee wilden doen wanneer de inhoudelijke doelen en randvoorwaarden glashelder waren."
"Het Rijk bood destijds een regeling aan om een landschapsontwikkelingsplan te maken voor het hele gebied. Daar maakten we gebruik van en dat bleek essentieel. We konden toen inspelen op wat er in het gebied op het terrein van natuur, landbouw, water, en recreatie ging gebeuren. Ook konden we aangeven wat het landschap miste en hoe we samen met inwoners en ondernemers de natuurgebieden met elkaar konden verbinden."
Hoe kwam de visie voor het gebied tot stand?
“De landschapsarchitect, landschapsecoloog en ik hebben de basis gelegd voor de visie aan de hand van drie mogelijke scenario’s. Vervolgens organiseerden we informatieavonden met agrarische ondernemers en inwoners om in gesprek te gaan over de opties voor het gebied. Met hun inbreng werd de visie vertaald naar mogelijke landschapselementen. Daarnaast keken we naar hoe we ruimte konden geven aan de natuur en recreatie."
"De verschillen tussen de mensen en hun gedachten waren aanvankelijk groot, maar uiteindelijk vond iedereen naast landbouw en ruimte voor water, natuur en recreatie ook belangrijk voor het gebied. De informatieavonden waren een manier om mensen met elkaar in contact te brengen en draagvlak te creëren voor het gezamenlijke belang. Het landschap is immers van iedereen."
"Toen we de financiering rond hadden, konden we starten met de realisatie van het plan. De meeste ondernemers werkten mee. In 2009 schreven we een plan van aanpak en in 2010 zijn we ‘gewoon’ begonnen.” Ooijpolder – Groesbeek werd een landelijk voorbeeldgebied met steun van overheden en Vereniging Nederlands Cultuurlandschap."
Samenwerking is dus de basis geweest voor het maken van het plan. Hoe ging de uitvoering ervan?
“We hadden voor de Ooijpolder, afhankelijk van de exacte locatie, negen verschillende landschapselementen, die vanuit de visie en het bestaande landschap, pasten in het gebied. Ik kom zelf uit een boerenfamilie en begrijp daarom goed de bedrijfsprocessen op het boerenerf. We gaven de agrarische ondernemers de ruimte en de tijd om zelf na te denken over het bedrijfslandschapsplan, maar gaven wel de kaders en criteria. We vroegen hen om mee te denken met het tot stand brengen van de verbinding tussen boerenland en natuur, zodat het landschap een doorgeefluik van biodiversiteit wordt."
"De combinatie van de visie met de praktijkervaringen en de kennis van de ondernemers leverde goede ideeën op. Voor de landschapselementen op de grond van de agrarische ondernemers werd een contract van 30 jaar gevestigd. Elke zes jaar kijkt een lokale deskundige samen met de grondeigenaar of beheerder of alles goed gaat en dat koppelen zij terug naar de gemeente."
Wat heeft de groen-blauwe dooradering tot nu toe opgeleverd?
“We wilden graag de landschapsstructuren herstellen met het uiteindelijke doel om de biodiversiteit te verbeteren. In 2011 en in 2014 hebben we een sober monitoringsonderzoek gedaan en er bleek vooruitgang te zijn. Gecombineerde landschapselementen leveren de beste kans voor biodiversiteitsherstel op. Dat onderzoeken we nu nog beter met Living Lab. Zij onderzoeken de succesfactoren voor dit gebied en wat de Ooijpolder en de rest van Nederland daarvan kan leren. Agrarische ondernemers zijn zelf ook trots op het tot nu toe behaalde resultaat."
Wat zou je als boodschap mee willen geven aan de ambtenaren en bestuurders van de Groene Metropoolregio?
“De noodzaak dat er iets moet gebeuren aan natuur- en biodiversiteitsherstel wordt steeds duidelijker. Het is de kunst om met verschillende lokale organisaties te kijken naar de gezamenlijke wens. Daarbij is het belangrijk om de agrarische ondernemers, maar ook inwoners, vanaf het begin bij een project te betrekken en te kijken naar de verschillende motivaties. Als je samen aan een gebied werkt, zijn er altijd oplossingen te vinden voor drempels die mensen opwerpen. Een gezamenlijke ambitie om de visie in de praktijk te brengen is belangrijk."
"We merken dat er bij veel boeren meer besef is dat het met de biodiversiteit niet goed gaat. Het is leuk dat er nu een nieuwe generatie boeren klaar staat, die ook willen kijken naar natuur-inclusieve landbouw. Door het gebied lopen nu veel recreanten over de wandelpaden. Dat gaf een van de boeren de mogelijkheid om een koffiehuis te starten. Ook wordt de Avond4Daagse door het gebied georganiseerd. De kinderen lopen door de natuur en zien hazen, reeën, vogels en mooie planten van dichtbij."
In een ideale toekomst, hoe ziet het landschap van de Groene Metropoolregio eruit?
“Dat is een landschap waar het goed boeren is, maar waar er ook een mooie structuur is. Geen leeg land met één of twee soorten gras, maar een land waar er met oog voor de natuur gewerkt wordt en waar ruimte is voor planten en dieren. Een kruidenrijk grasland bijvoorbeeld biedt ook voordelen voor de ondernemer, maar het is een andere manier van werken. Met het groen-blauwe raamwerk is een goed begin gemaakt om de landschapsstructuur tot stand te brengen en een basis te leggen voor de verbetering van de flora, fauna en recreatie.”
Meer weten over Via Natura? Kijk op de website www.vianatura.nl
Dit interview is onderdeel van een serie artikelen waarin we mensen uit de Groene Metropoolregio aan het woord laten die dagelijks werken aan de versterking van het groen-blauw raamwerk.
