In de Groene Metropoolregio zijn er veel organisaties en mensen die in de praktijk kleur geven aan het Groen-blauw raamwerk. Zo speelt de Vereniging Natuurmonumenten een centrale rol in de bescherming en ontwikkeling van natuur en landschap. Binnen en nabij de Groene Metropoolregio heeft Natuurmonumenten ongeveer 7500 hectare aan grondeigendom, verdeeld over het Deelerwoud, de uiterwaarden van de IJssel en het Nationaal Park Veluwezoom.
We spraken op Landgoed Heuven bij Rheden met Maarten Bakker (gebiedsmanager beheereenheid Veluwezoom) en Ruben Vermeer (boswachter ecologie) van Natuurmonumenten over hun werk en visie op natuur in de Groene Metropoolregio. Hun boodschap is helder: natuur is randvoorwaardelijk voor een fijne en gezonde leefomgeving, dus veranker het ook als randvoorwaardelijk in beleid en begroting.
Persoonlijke drijfveren voor natuurbescherming
Met passie vertellen Maarten en Ruben over hun persoonlijke drijfveren om zich in te zetten voor natuurbescherming. “Bij Natuurmonumenten ben je iedere dag bezig met het beschermen, behouden en beter maken van de natuur in Nederland. Dat maakt het werk heel bijzonder,” zegt Maarten, “en in de natuur voel ik me relaxt, vrij en ontspannen – dat gun ik iedereen.” Voor Ruben heeft zijn werk extra lading gekregen sinds de geboorte van zijn zoontje. “Ik kan nu nog verder in de toekomst kijken, terwijl ik als ecoloog ook zie dat op veel plekken de natuur hard achteruitgaat. Dit geeft me extra motivatie om me in te zetten voor herstel en behoud van het landschap, zodat de generatie die hierna komt ook kan genieten van de natuur.”
Natuur Veluwe onder druk
De natuur op de Veluwe wordt verstoord door verschillende factoren, zoals stikstofneerslag, klimaatverandering en recreatiedruk. Ruben legt uit dat stikstof zorgt voor verzuring van de bodem, waardoor deze op sommige plekken dezelfde pH-waarde heeft als schoonmaakazijn. “En je kunt je voorstellen,” zegt Ruben, “in schoonmaakazijn gaat niet zo veel groeien.” Dit heeft vervolgens een negatief effect op de variatie in alles wat erboven groeit en leeft.
“Natuurmonumenten hanteert op de Veluwezoom een bijzondere strategie om de natuur weerbaarder te maken voor de effecten van stikstof en klimaatopwarming. Het idee is dat we natuurlijke processen zo veel mogelijk de ruimte geven,” vertelt Maarten. “Zo zijn de schotse hooglanders sinds de jaren 80 belangrijke beheerders in de Veluwezoom. De stieren maken bijvoorbeeld stierenkuilen, waardoor mineraalrijk zand opstuift en waardoor er op de open grond kruiden weer tot bloei kunnen komen en daarmee de biodiversiteit gestimuleerd wordt.”
Succes gedeeltelijke afsluiting Posbank
Maarten en Ruben zien dat recreatie ook zorgt voor verstoring van de natuur, bijvoorbeeld omdat mensen afval achterlaten en omdat er soms veel mensen komen op plekken met kwetsbare natuur. In het broedseizoen kan dit ertoe leiden dat vogels de hei uit vluchten en vervolgens een dag niet op hun nest gaan zitten, waardoor hun broedsel mislukt.
Om de balans tussen natuur, recreatie en leefbaarheid in Nationaal Park Veluwezoom te verbeteren, hebben Natuurmonumenten en de gemeenten Rheden en Rozendaal in 2021 hun handen ineengeslagen met het ‘Masterplan Veluwezoom’. Twee belangrijke acties uit dat plan zijn het verplaatsen van parkeerplaatsen en het gedeeltelijk sluiten van de doorgaande wegen door het Nationaal Park. Deze maatregelen zijn in 2024 ingegaan. En met succes, vertelt Maarten: “als je nu de Posbank opgaat, is het echt een verademing: je hoort geen auto’s maar krekels en het ritselen van blaadjes door de wind – echt een unieke ervaring. Dit was een jaar geleden ondenkbaar.”
Natuur in de Groene Metropoolregio: harde randvoorwaarde, zachte overgangen
De boswachters plaatsen echter een winstwaarschuwing: het afsluiten van wegen is slechts een korte-termijn oplossing, vooral gezien de vele woningen en mensen die er bij komen. “Eigenlijk is de enige echte oplossing om overal waar je woningbouw toepast, meteen ook passend recreatief groen te faciliteren,” legt Maarten uit, “en dan gaat het voornamelijk om rondjes hardlopen, de hond uitlaten of korte wandelingen met de kinderwagen. Als daar geen faciliteiten voor zijn, worden de huidige natuurgebieden overlopen.”
Als voorbeeld noemen Maarten en Ruben Westervoort-Noord. Daar komen 600 woningen, maar in extra recreatief groen is niet voorzien. Wanneer er van tevoren meer nagedacht wordt over bijvoorbeeld groen ingerichte randzones, ontstaat een betere verhouding tussen mensen en recreatief groen.
Maarten ziet de groene verbindingspijlen in het Groen-blauw raamwerk als goede oplossingsrichting, mits deze als harde randvoorwaarden worden meegenomen in de plannen voor woningbouw: “je kan vanuit Westervoort prima richting oost en zuid groen-blauwe corridors maken, maar die zijn nog niet in beleid verankerd. En ik zou het fantastisch vinden als dat wel zou lukken.” Ruben benadrukt daarbij de kansen voor het verzachten van overgangen tussen natuur, landbouw en stedelijk gebied: “juist in de verweving van deze gebruiksvormen, in de tussenruimtes, is er plek voor veel plant- en diersoorten.”
Maarten concludeert: “je hebt dat groen nodig voor een fijne leefomgeving, waar iedereen zijn ontspanning kan vinden. Ik hoop dat beleidsmakers en bestuurders woningbouw, netwerken en groen meer op gelijke voet gaan plaatsen. Voor dat puzzelstukje kan de Groene Metropoolregio van unieke meerwaarde zijn.”
Verweving natuur en landbouw op Landgoed Heuven
Een mooi voorbeeld van zachte overgangen in het landschap is Landgoed Heuven, waar Natuurmonumenten sinds 2023 samen met een boer werkt aan het herstel van het cultuurlandschap en de biodiversiteit. Met verschillende typen akkerbouw, grazende schapen en de aanplant van landschapselementen zoals keverbanken zorgt de boer voor een meer natuurlijke rand om de Veluwe. Maarten: “als natuurvereniging en boer steken we allebei onze kop boven het maaiveld uit, we gaan het samen proberen. Met als basisprincipes dat er een plus voor de natuur komt en dat de boer tegelijkertijd gewoon een boterham kan verdienen.”
Natuurgebied Driegaarden bij Westervoort-Noord
